Oogsten boeren binnenkort de zon in plaats van aardappelen?

Binnenkort zal de eerste Nederlandse boer landbouwgrond opofferen om er een zonneweide van te maken: in plaats van aardappelen oogst hij met behulp van zonnepanelen dan elektriciteit. Recent onderzoek van Wageningen UR concludeert dat zonneweiden meer kunnen opleveren dan akkerbouw. Produceert de boer van de toekomst elektriciteit in plaats van voedsel?

Een boer in de Flevopolder kan per hectare meer verdienen aan het opwekken van zonnestroom dan het telen van wintertarwe of pootaardappelen, concludeert recent verschenen onderzoek van Wageningen UR. “Het kan voor akkerbouwers interessant zijn om op minder productieve akkers zonnepanelen te plaatsen in plaats van gewassen te zaaien”, zegt onderzoekster Joanneke Spruijt van Acrres, een onderzoeksinstituut van Wageningen UR. “Net als windmolens kunnen zonneweiden voor boeren een interessante aanvulling zijn op hun bedrijfsactiviteiten, zo blijkt uit ons onderzoek.”

Vlakbij Lelystad hebben onderzoekers sinds 2011 elf verschillende zonnepaneelsystemen opgesteld. Het meest efficiënte systeem kan per hectare genoeg stroom opwekken voor 150 huishoudens. Zonder subsidie kan de investering niet uit, maar met subsidie kan het rendabel zijn om in plaats van aardappelen de zon te oogsten (zie kader).

Zonnestroom versus aardappelen
De onderzoekers hielden 11 verschillende zonnepaneelsystemen tegen het licht. Per hectare kan het meest efficiënte systeem 500 megawattuur opwekken, genoeg voor 150 huishoudens. Dit levert per hectare €22.500 op, dit is veel meer dan wintertarwe, dat €1.800 oplevert. Pootaardappelen brengen op hetzelfde stuk grond €12.000 op (dit zijn gemiddelden, de prijzen variëren per oogst). Een boer heeft aan zonnestroom dus bijna twee keer hogere inkomsten dan aan pootaardappelen, een gewas met een hoge financiële opbrengst.
Dit wil niet zeggen dat een zonneweide lucratiever is dan akkerbouw. Bij gewasteelt zijn er kosten voor bijvoorbeeld zaad, bemesting, grond, arbeid, machines en gebouwen. Bij een zonneweide zijn er naast kosten voor grond en onderhoud ook investeringen in panelen, omvormers en beveiliging (geen overbodige luxe, want een deel van de zonnepanelen in de proefopstelling werd gestolen…). Voor een hectare zonnestroom is een investering van circa €650.000 nodig. Als al deze kosten worden meegerekend, kan de investering en exploitatie niet uit zonder subsidie. Maar met een zogeheten SDE-subsidie wel: afhankelijk van het toegekende bedrag en de verhouding eigen/vreemd vermogen, kan de investering na tien jaar worden terugverdiend. Voor een gedetailleerde berekening, zie het rapport Wat levert een Zonneweide per ha op?

Liever op een tractor
Zullen boeren massaal overstappen op zonnestroom? Onderzoeker Spruijt denkt van niet. “Veel boeren zitten liever op tractor dan dat ze elektriciteit produceren. Daarnaast moet een zonneweide passen in het ‘bouwplan’ van de akkerbouwer. Boeren rouleren gewassen om de grond vruchtbaar te houden. Als je van een deel van je land een zonneweide maakt, kun je er vijftien tot twintig jaar geen gebruik van maken. Dat moet wel passen bij je bedrijfsvoering, je bedrijf en de beschikbare grond moet groot genoeg zijn om dat aan te kunnen.”

Een belangrijk voordeel van een zonneweide is dat de opbrengst zeer stabiel is, zeker in vergelijking met de voedselprijzen. Spruijt: “De hoeveelheid zon kan per jaar fluctueren, net als de energieprijzen, maar lang niet zoveel als de voedselprijzen. Zonneweides kunnen boeren een interessante, stabiele bron van inkomsten bieden.”

Primeur
De gebroeders Hopmans uit Woensdrecht hebben de stap genomen: als eerste in Nederland zullen zij ruim acht hectare van hun landbouwgrond ‘opofferen’ om er een zonneweide van te maken. Chris Hopman: “Het is schrale en droge grond, waar we bieten en aardappelen op teelden”, zegt Chris Hopmans die samen met zijn broer Rober een boerenbedrijf van in totaal 150 hectare runt. “Nu willen we langs het Schelde-Rijnkanaal zonnepanelen opstellen. Misschien dat we er ook schapen of kippen tussen laten scharrelen.”

De Hopmans verdienen al een aardige boterham aan groene energie. Ze participeren in windmolenpark Kreekrakdam, dat deels op hun areaal staat. “Daar verdienen we gemiddeld meer aan dan aan al onze landbouwactiviteiten.” Nu wordt dus ook een stuk land bedeeld voor de zon. “Het is een mooie aanvulling: in de winter waait het veel, in de zomer schijnt de zon vaak.”

Lange adem
Al meer dan tweeënhalf jaar zijn de broers bezig om het plan rond te krijgen. Het bestemminsplan moet gewijzigd worden, er moet een omgevingsvergunning afgegeven worden en de benodigde 6 à 7 miljoen euro aan investeringen moest worden verzameld. Nu is het nog wachten op toekenning van subsidie van het Rijk: “Daar hangt nu alles van af. Zonder die subsidie kan het niet uit.”

Er is echter meer onder de zon dan geld, zegt Hopman. “We zijn echte ondernemers, en vinden pionieren leuk. We geloven in duurzaamheid en groene energie. We willen laten zien dat dit ook in Nederland kan. In Duitsland hebben boeren al zonneweiden van 100 hectare groot. In Nederland komt deze ontwikkeling nog maar moeizaam op gang.” Dit komt volgens Hopman met name omdat in Duitsland er ruimhartigere subsidies voor zonneweides zijn.

Zon en wind zijn constant
Zonne- en windenergie zijn volgens Hopmans interessante aanvullingen. “De voedselprijzen fluctueren de laatste jaren zo sterk, daar is geen pijl op te trekken. Zon en wind zijn veel constanter. Ik denk dat het voor veel boeren interessant is om er in te investeren.”

Net als onderzoekster Spruijt denkt Hopmans niet dat boeren massaal de akkerbouw de rug toekeren en de nieuwe groene sjeiks worden. “Ook al verdienen we meer als energie- dan als voedselproducent, ik zal nooit al mijn land opofferen voor zonnepanelen of windmolens. We blijven boeren, en die willen voedsel verbouwen.”

Discussiëren over dit artikel? Surf naar oneworld.nl