Primeur: groene voornemens in de Troonrede. Prachtig. Nu nog een visie.
En toen schreven koning Willem-Alexander en premier Mark Rutte zowaar geschiedenis: voor het eerst werd in de Troonrede gesproken over klimaatverandering, duurzaamheid en energievoorziening. Toegegeven, in eerdere troonredes (bijvoorbeeld die van 2014 en 2013) werden deze woorden ook in de mond genomen – om ze in dezelfde zin direct weer af te serveren. Dit jaar was het anders: maar liefst drie alinea’s waren gewijd aan het probleem waarvan we met wetenschappelijk onderbouwde zekerheid weten dat het de Lage Landen de komende decennia danig op de proef zal stellen.
Groene ridders, zoals ondergetekende, rechtten de rug – om daarna weer teleurgesteld ineen te zakken. De koning verzandde in obligate constateringen en vage voornemens. Een visie hoefden we van het kabinet natuurlijk niet te verwachten (‘Visie is als de olifant die het uitzicht beneemt,’ vindt onze premier), maar deze overpeinzingen zouden zelfs een liberale muis teleurstellen.
Eerst het goede nieuws. Het kabinet stelt onomwonden vast dat klimaatverandering, tja, best belangrijk is. ‘Tegengaan van klimaatverandering en verduurzaming van de economie zijn grote, overkoepelende thema’s,’ sprak Willem-Alexander de leden van de Staten-Generaal toe. ‘De gevolgen voor toekomstige generaties zijn heel direct en concreet. Dat geldt zeker voor ons land, dat voor een groot deel onder de zeespiegel ligt.’
Moge de rechters die zich buigen over het hoger beroep dat de Staat der Nederlanden aanspant in de klimaatzaak van Urgenda, zich deze zinnen ter harte nemen. In zijn vonnis oordeelde de rechter immers dat Nederland zijn zorgplicht tegenover zijn burgers verzaakt door niet het minimale te doen om hen te beschermen tegen ‘ernstige en onomkeerbare’ gevolgen van klimaatverandering. Gelukkig bevestigt het kabinet nu dat Nederland kwetsbaar is en beschermd moet worden.
Wat wil het kabinet doen om Nederland een ‘stabiel en aantrekkelijk land’ onder de zeespiegel te laten blijven? Het zet in op onvermijdelijke symptoombestrijding (duinen en dijken versterken) en mijdt daadkracht en – oh gruwel – een voortrekkersrol. Nederland wil ‘samen met andere EU-lidstaten’ inzetten op een ‘aanzienlijke vermindering van de uitstoot van schadelijke stoffen’. Aanzienlijk? Hoe is dat te rijmen met de gepassioneerde uitspraak van minister Bert Koenders (Buitenlandse Zaken) eerder deze maand dat het voor het klimaat niet vijf voor twaalf is, ‘maar één voor twaalf, zo niet twaalf uur’? ‘Alles wat nodig is’ lijkt dan meer op z’n plaats, maar kennelijk zaten Koenders en oud-Greenpeacevoorman Samson niet aan tafel toen deze alinea werd geschreven.
Gelukkig speelt het Nederlands bedrijfsleven wél een voortrekkersrol, zo constateert de koning. ‘Nederlandse multinationals hebben nu al een internationale voorbeeldfunctie op het terrein van duurzame bedrijfsvoering, kennis en kunde.’ Doelt Willem-Alexander op Shell, dat ondanks protesten gaat boren in kwetsbaar, arctisch gebied en deze week de prestigieuze klimaatclub van Prins Charles is uitgezet omdat de aanwezigheid van de Brits-Nederlandse multinational de geloofwaardigheid zou aantasten?
Toch kunnen bedrijven, al dan niet met ‘voorbeeldfunctie’, wat wind in de rug gebruiken. In een fraai staaltje van greenwashing laat Rutte Willem-Alexander zeggen dat de ‘regering bedrijven in staat [stelt] fiscaal aantrekkelijker te investeren in milieuvriendelijke technieken.’ Dat mag zo zijn, maar dit is slechts de helft van het verhaal: volgens het IMF geeft Nederland nu jaarlijks bijna 10 miljard euro subsidie aan fossiele brandstoffen. Voor groene energie is er 3,5 miljard euro beschikbaar. Voorlopig duidt niets erop dat Nederland het roer omgooit en ‘milieuvriendelijke technieken’ serieus gaat stimuleren.
Later dit jaar moet meer duidelijk worden. ‘In december 2015 brengt het kabinet een rapport uit met een strategische visie op de energievoorziening in Nederland,’ belooft de koning, waarmee hij impliciet toegeeft dat Nederland nu geen visie heeft. Wij kijken er reikhalzend naar uit. Willem-Alexander opende de troonrede met geruststellende woorden: ‘Nederlanders zijn steeds in staat de bakens te verzetten als omstandigheden daarom vragen. Tijdens de crisis van de afgelopen jaren hebben we die kracht opnieuw gezien.’
Welke bakens verzet gaan worden om klimaatverandering het hoofd te bieden – een probleem vele malen groter dan de recente economische crisis – blijft vooralsnog onduidelijk.
